تاثیر کرونا بر مسائل سیاسی کشور
در نگاه کلان به تحولات اجتماعی در ایران می‌بینیم که اساسا مدیریت سیاسی کارکرد خود را از دست داده یا حداقل این کارکرد کم شده است. پیشتر نیز کم قدرت یا بی قدرت شدن حوزه سیاسی را پیش بینی کرده بودم. قبل از حوادثی مثل سیل و اخیرا کرونا و به طور کلی مسائلی از این دست، حوزه سیاسی قبل از اینکه بخواهد با کلیت نظام اجتماعی سخن بگوید، با نیرو‌های خودش صحبت کرده و سعی می‌کرد انسجام درونی نیروی خود را حفظ کند تا اینکه بخواهد کلیت نظام اجتماعی را حفظ کند. معتقدم پیش از شیوع کرونا ما با پیدایش ساحتی رو به رو بودیم که طی آن شهروندان ایرانی به زیستی اجتماعی رسیده بودند که طی آن، مسئولیت‌های مدیریت و تامین نیاز‌های این زیست را خود به عهده گرفته بودند؛ مانند خانواده، مدرسه، سفر، اوقات فراغت و سرمایه گذاری. به این معنی که شهروندان ایرانی خودشان براساس منطق سود و زیان، منفعت فردی، فهم بین المللی یا حتی آرزو‌ها و آرمان‌های خود برای این حوزه‌ها تصمیم می‌گرفتند و مدیریت می‌کردند. در این شرایط، کرونا باعث شد که نیروی باقی مانده در ساحت رسمی‌سیاست که تنها برای خود و با نیرو‌های خود سخن می‌گفت، مورد سوال قرار گیرد و در حقیقت کارکرد آن بیشتر زیر علامت سوال برود.
تقی آزاد ارمکی استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران معتقد است این تغییر برای جامعه ایرانی، مستلزم نوعی جابه جایی است؛ بر صدر نشستن مساله زندگی و اینکه سیاست در ذیل آن تعریف شود. به باور او، تا پیش از این حوزه سیاسی با تاکید مکرر بر امور ایدئولوژیک به نوعی با مردم فاصله گرفته بود، اما با کرونا، مسائل واقعی را بار دیگر به متن تحولات ایران آورد.
تاثیری که کرونا بر اقتصاد کشور گذاشت
شیوع گسترده ویروس کرونا در دنیا، در حال حاضر فعالیت بسیاری از کسب‌وکارها را با رکود روبه‌رو کرده است. اقتصاد ایران هم در میان انبوه آشفتگی‌ها و فشارهای تحریمی، در حال حاضر با معضل ویروس کرونا درگیر شده است؛ به طوری که به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی، در حالی که انتظار می‌رفت در سال جدید کمی‌از شدت رکود و تورم کاسته شود، ولی کرونا باعث شد در سال ۹۹ اگر به شدت رکود تورمی‌افزوده نشود، از عمق آن کاسته هم نشود. سعید مسگری، پژوهشگر اقتصادی در این خصوص در تحلیلی متذکر شد: «همچنان رشد منفی و تورم بالای ۳۰ درصد گریبانگیر اقتصاد خسته ایران خواهد بود. »
براساس آمار منتشر شده توسط مرکز آمار، رشد اقتصادی ۹ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ منفی ۷.۶ درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریبا صفر درصد بوده است. به این ترتیب، رشد کشاورزی ۳.۲ درصد، نفت منفی ۳۷ درصد، رشد صنعت منفی ۲.۳ درصد، رشد آب، برق و گاز ۷.۷ درصد، رشد بخش ساختمان ۹.۶ درصد و رشد بخش خدمات منفی ۰.۲ درصد گزارش شده است. همچنین براساس گزارش مرکز آمار، تورم سالانه در ماه اسفند به ۳۴.۸ درصد رسید.
مهم‌ترین فرصت اقتصاد ایران
در این میان، محمدرضا عبدالهی، پژوهشگر اقتصادی معتقد است؛ «مجموعه چالش‌های ساختاری در اقتصاد کشور در کنار مشکلات ناشی از شیوع بیماری کرونا و کاهش قابل توجه قیمت نفت، اقتصاد ایران را در موقعیتی تاریخی قرار داده است. »
به گفته وی، «این موقعیت با وجود مشکلات زیاد می‌تواند به مهم‌ترین فرصت اقتصاد ایران برای رهایی از چالش‌های ساختاری خود بدل شود. در واقع با توجه به کسری بودجه قابل توجه دولت در سال‌جاری در صورتی که اراده‌ای جدی برای حل مسائل ساختاری اقتصاد ایران به خصوص قطع رابطه بودجه و نفت و اصلاح نظام مالیاتی در جهت افزایش درآمدهای مالیاتی (با استفاده از توسعه پایه‌های مالیاتی، ساماندهی معافیت‌ها و جلوگیری از فرار مالیاتی) وجود داشته باشد، شرایط فعلی کشور کاملا به لحاظ پذیرش عمومی‌جامعه مساعد برای این گونه اصلاحات ساختاری است. »
چه نظام جدیدی پس از ویروس کرونا شکل می‌گیرد؟ قطعا ارزش‌های زیادی تغییر میکند و هر دولتی، بزرگ یا کوچک، باید تمام اهتمام خود را متوجه امنیت داخلی، سر و سامان دادن به شرایط زندگی مردمش و بهبود بخشیدن به نظام بهداشتی کند. مساله مهمتر آنکه در دوره پسا کرونا، انسان ارزش زندگی را بهتر درک میکند و در می‌یابد که هیچ چیز نمی‌تواند از حیات نوع انسان در برابر فاجعه‌هایی نظیر ویروس کرونا، محافظت کند.
دولتی مثل ایالات متحده که توانست انسانی را به سطح ماه بفرستد و برای شناخت اسرار مریخ تلاش میکند، در مقابل ویروس کرونا، ناتوان و دست بسته ایستاده است. حال دونالد ترامپی که در آغاز ویروس کرونا را به شوخی و تمسخر می‌گرفت، مجبور است هر روز در برابر دوربین‌ها حاضر شده و به مردم آمریکا اطمینان بدهد که در حال هدایت نبرد با کروناست؛ تا شاید به این شکل دور دوم ریاست جمهوری را برای خود تضمین کند.
دغدغه‌های آمریکایی‌ها تغییر کرده؛ تا آنجا که رقابت برای ریاست جمهوری نیز به ویروس کرونا مرتبط شده است، نه به اقتصاد و سیاست و یا رابطه با دیگر دولتها. در این شرایط، آیا برای اینکه بگویم یک نظام جهانی جدید از زهدان ویروس کرونا زاده میشود، باز هم به دلیل نیاز داریم؟!
